İBB Şehir Tiyatroları'nın yeni oyunu “Moby Dick”

  İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Şehir Tiyatroları Herman Melville’in yazdığı, Sebastian Armesto’nun uyarladığı Zeynep Aksoy’un çevirdiği, Seza Güneş’in yönettiği Moby Dick adlı oyunu seyirciyle buluşturuyor. Oyun, 30 Eylül-2 Ekim, 7-9 Ekim 2021 tarihleri arasında Sultangazi Hoca Ahmet Yesevi Sahnesi’nde. Genç bir denizci olan Ishmael, dünyayı görmek için Kaptan Ahab’ın balina gemisine yazılır. Balina avcısı Ahab, bir av sırasında tek bacağını kaybettikten sonra ölümüne bir intikam duygusuyla yaşar ve denizlerin en büyük, bilge canlısı beyaz balina Moby Dick’in peşinde okyanuslar geçer. Ishmael, heyecan dolu bu yolculukta, bir balina gemisi kaptanının doğayla olan içgüdüsel savaşının tragedyasına tanık olur. Dramaturgisini Hande Ören’in, müziğini Uskan Çelebi’nin, sahne-kostüm tasarımını Almila Altunsoy’un, ışık tasarımını Özcan Çelik’in, efekt tasarımını Yiğit Can Efe’nin, kareografisini İbrahim Ulutaş’ın yaptığı, fotoğraflarını Sadi Ayan’ın çektiği oyunda Arda Alpkıray, Berna Demirer, Cem Baza, Deran Özgen, Direnç Dedeoğlu, Elif Verit, Hakan Örge, Pınar Pamuk rol alıyor.                                                  Herman Melville’nin Moby Dick’i   Kitap, Kaptan Ahab’ın bacağını koparan beyaz balina Moby Dick’ten intikam almasının hikâyesidir. Yazarın 1840’lı yıllarda balina avcılığı yapması, denizdeki bir isyana karışması, bir süre Tahiti yerlilerinin yanında yaşaması fırtınalı hayatının sadece bir kısmıdır. Romandaki canlı betimlemeler yazarın gemide geçirdiği yılların izlerini yansıtır.   Romanın karakterleri kitap boyunca değişir ve gelişirler. Kaptan Ahab, bacağını koparan balinaya yaklaştıkça insani özelliklerini kaybeder, hırçınlaşır, adeta vahşi bir hayvana dönüşür. Ishmael’in ise beyaz olmayanlara karşı bakışı değişir. Çevresindeki herkesin yamyam olarak aşağıladığı bir yerliyle dost olur.   Roman, 19. Yüzyıldaki beyaz ırkın ve kültürünün siyahlardan üstün olduğu fikrini sorguluyor. Dönemin insanı tarafından kanıksanan bu fikir sömürgeciliğin psikolojik desteğini sağlamaktadır. Melville beyaz üstünlüğü fikrinin çelişkilerini Ishmail ve Pequod adlı balina gemisinin hikâyesiyle okuyucuya gösterir.   Moby Dick, Amerikan edebiyatının en sembolik karakterlerinden biri kabul edilir. Kaptan Ahab için o, dünyada kötü olan ve kötü olacak her şeyi temsil eder. Ahabın gözünde Moby Dick onu parçalayan, yerle bir eden, sakat bir dilenciye çeviren bir canavardır.   Moby Dick, ilk kez 1851 yılında Londra’da yayınlandı. Roman yazarın sağlığında 4000’den az sattı ve 1891’deki ölümüyle büyük ölçüde unutuldu. Yazarın doğumunun 100. yılı olan 1919’da yeniden keşfedilerek, geniş kitlelerce tanındı. Günümüzde Moby Dick en önemli Amerikan romanlarından biri olarak kabul edilir.   1929 yılında yazar hakkında bir biyografi hazırlayan Lewis Mumford, Moby Dick için “İngilizce dilinin yüce şiirsel eserlerinden biridir” der. D.H. Lawrence kitabı "dünyanın en tuhaf ve en harika kitaplarından biri" olarak nitelendirir.   Moby Dick’in İlham Kaynakları   1820’de meydana gelen bir olay Melville’e ilham kaynağı olmuştur. Essex isimli gemi bir balinanın saldırısına uğrar. Gemi batar, mürettebatın çoğu ya hemen kaybolur ya da yaklaşık sekiz ay boyunca kurtarılmayı beklerken açlıktan ölür.   Melville romanını yazarken Mocha Dick isimli bir balinanın hikâyesinden de etkilenmiştir. Mocha Dick, 19. yüzyılın başlarında yaşamış ve balina avcıları arasında bir efsane haline gelmiştir. Mocha Dick Şili kıyılarında, Mocha Adası yakınında, Pasifik Okyanusu’nda bulunarak öldürülmüştür.   Yazarın önemli kaynaklarından biri de kutsal metinlerdir. Ahab, İbranice İncil'e göre, İsraillileri putperest bir yaşama sürükleyen kötü bir kraldı. Romanda geçen Rahel, Ishmael gibi isimler semavi dinlerdeki gerçek kişileri sembolize eder.   Melville romanını yazarken Shakespeare'den etkilenmiştir. Onun karakter yaratma tarzlarını, hikâye anlatış biçimini, diyalog oluşturma şekillerini kendi üslubuyla birleştirmiştir.