Mahallî İdarelerin Gelirlerinin Bir Kısmının Bir Karşılığa Dayanmaksızın Merkezî İdareye Aktarılması Sonucunu Doğuracak Kuralın Anayasa’ya Aykırı Olduğu

SEÇKİNHABERTV- Anayasa Mahkemesi 1/2/2024 tarihinde E.2023/100 numaralı dosyada, 6237 sayılı Limanlar İnşaatı Hakkında Kanun’un 5. maddesinin ikinci fıkrasının üçüncü cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, iptal hükmünün kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. İtiraz Konusu Kural İtiraz konusu kuralda, esaslı tamirleri Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca (Bakanlık) yaptırılacak tesisleri işleten teşekküllerin devredilmiş ve devredilecek tesislerin devrinden sonra yapılacak esaslı tamir karşılığı olarak her yılın gayrisafi iradından %10 nispetinde bir meblağı Hazineye yatırmaya mecbur olduğu öngörülmektedir. Başvuru Gerekçesi Başvuru kararında özetle; kuralla kamu idarelerine yükümlülük getirmek suretiyle mülkiyet hakkının sınırlandığı, kuralda yer alan “esaslı tamir” ve “gayrisafi irad” kavramlarının belirsiz olduğu, Hazineye ödenecek meblağın hesaplanmasına ilişkin belirlilik bulunmadığı ifade edilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Mahkemenin Değerlendirmesi Mahallî idarelere devredilen tesislerin faaliyetlerinin devamlılığını sağlama amacı bakımından elverişli olan dava konusu kuralla, anılan tesislerin faaliyetlerinin aksamaması için merkezî idare tarafından yapılması öngörülen esaslı tamirlerinin karşılığını garantiye almak amacıyla her yıl gayrisafi irattan %10 nispetinde bir ödemenin merkezî idareye yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu bağlamda her yıl esaslı tamir yapılmayabileceği ve esaslı tamir giderinin belirtilen orandan az olabileceği göz önünde bulundurulmayarak, mahallî idarelerin gelirlerinin bir kısmının bir karşılığa dayanmaksızın merkezî idareye aktarılmasına imkân tanındığı görülmüştür. Dolayısıyla Hazineye yapılacak ödeme belirlenirken Bakanlıkça yapılacak esaslı tamirlerin gerçek maliyetinin dikkate alınmadığı anlaşılmıştır. Bunun yanında itiraz konusu kuralda, Hazineye yapılacak ödeme sonrasında yapılacak esaslı tamirlerin gayrisafi iradın %10’undan az olması durumunda herhangi bir mahsuplaşma da öngörülmemiş olması nedeniyle kuralın ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirmek bakımından gerekli olma kriterini karşılamadığı kanaatine varılmıştır.    Bu değerlendirmeler ışığında özel idare ve belediyelere devredilen liman ve diğer tesislerin Bakanlıkça yapılacak esaslı tamirlerinin gerçek maliyetini dikkate almadan mahallî idarelerin gelirlerinin bir kısmının her yıl düzenli şekilde esaslı tamirlerin karşılığı olmak üzere Hazineye aktarılmasını öngören kuralın mahallî idarelerin mali özerkliğine ölçüsüz bir müdahale oluşturduğu ve Anayasa’nın 127. maddesiyle bağdaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.