"Umut mağduriyet değildir" diyen Fazıl Say'ın iktidarın devlet imkanlarını kendisine yasaklamasıyla ilgili yaptığı şu açıklamayı, "umut" ne değildir, sorusunu daha iyi anlamak için paylaşmak istedim: "Devletin korosu bana kapıyı kapattıysa bu masal ya da rüya değil, bu bir gerçektir! Bunu mağduriyete çevirmek yerine kendime ve herkese verdiğim cevap "Kendi koronu kendin kurarsın." bu ise 'umut'tur, ve umut mağduriyet değildir." Bu söze, Nazım'ın şu dizeleri ne kadar denk, sanatın ve sanatcının gücünü yansıtan; "Ve sana söylemek istediğim en güzel söz. Henüz söylememiş olduğum sözdür. Umuda bin kurşun sıksa da ölüm. Unutma umuda kurşun işlemez gülüm." Evreni ve toplumu oluşturan parçacıklar, bir bütünün dinamik parçalarıdır.Birbirini etkiler, birbirinden etkilenirler. Hiçbir sonuç tek bir nedenle açıklanamaz. Bu nedenle atom altı  en küçük parça, kuantum parçacığı, yani akıllı parçacık, değişen şartlara karşı yeni duruşlar geliştirerek yollarına devam ederler, onlar için çaresizlik yoktur. Gerekirse yeni bir dünya kurarlar varlıklarını sürdürürler. Evrenin sürekli genişlemesini bu işleyişe bağlar bilim insanları... Gerçek sanatcılar, insanları bu işleyişe göre motive ederler; sanatlarıyla, eserleriyle ve felsefi görüşleriyle..  Özgür olmak,  gerekirse Mozart dinlemek bunun için önemli.  Kalıplara sıkışıp, herkesi aynı kalıbın içine sokmak, dinamik olan hayatı statikleştirmek..çözüm üretmiyor. Yıllardır.. özellikle de son 20 yıldır yaşadığımız sıkıntılar bu yüzden mi ne? Mesut Karakoyunlu